Թուրքիան միլիոններ է ծախսում Հայոց ցեղասպանությունը կոծկելու համար

ԺԽՏՈՂԱԿԱՆ ՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆԸ
(սկիզբը` թիվ 14-ում)
Թուրքագիտության ինստիտուտն այդ ժամանակից ի վեր խոշոր նվիրատվություններ է ստացել Թուրքիային զենք վաճառող ամերիկյան ռազմական կապալառուներից, ներառյալ` «Ջեներալ Դայնամիքս»-ը (General Dynamics) և «Վեսթինգհաուս»-ը (Westinghouse): Թուրքիան շարունակում է ամենամյա սուբսիդիաներ տրամադրել ինստիտուտին: 2006 թ. (սա ամենավերջին տարին է, որի վերաբերյալ հարկային տվյալներ կան) ինստիտուտը 85000 դոլարի դրամաշնորհներ է տրամադրել գիտնականներին: Հաստատության նախագահը ԱՄՆ-ում Թուրքիայի գործող դեսպան Նաբի Սենսոյն է:
Գիտական շրջանակներում Հայոց ցեղասպանությունը մերժող այս «ինդուստրիայի» ազդեցության ծավալման առաջին անհերքելի ապացույցը «ժամանեց» 1990 թ. Նյու Յորքի Սիթի համալսարանի շրջանավարտների կենտրոնի և Ջոն Լեյ քոլեջի պրոֆեսոր, հոգեբան և հոգեբույժ Ռոբերտ Ջեյ Լիֆթոնին հասցեագրված ծրարում: Ծրարում նամակ կար` ստորագրված այն ժամանակ ԱՄՆ-ում Թուրքիայի դեսպան Նուժեթ Քանդեմիրի կողմից: Դեսպանը բողոքում էր գիտնականի` «Նացիստական բժիշկները. բժշկական սպանություններ և ցեղասպանության հոգեբանությունը» վերնագրով մրցանակակիր գրքում տեղ գտած` Հայոց ցեղասպանության մի քանի թռուցիկ վկայակոչումների դեմ:
«Հատկապես մտահոգիչ է, որ ողջակիզման (ողբերգություն, որի հրեշայնությունն ու բարբարոսությունը երբեք չպետք է մոռացվի) գծով խոշոր գիտնականը կարող է այդքան անզգույշ լինել իր մասնագիտական դաշտից դուրս գտնվող հարցի վերաբերյալ հղումներում,- գրել էր Քանդեմիրը:- Մոլորյալ հայ ազգայնականների հրահրած ողբերգական քաղաքացիական պատերազմի և դրա պատճառով և՛ մահմեդականների, և՛ քրիստոնյաների կրած մարդկային տառապանքների համեմատությունը մի ժողովրդի սիստեմատիկ բնաջնջման ծրագրված փորձի հետ պարզապես անհեթեթություն է բոլոր նրանց համար, ովքեր ծանոթ են պատմությանը»:
Արտասովոր ոչ մի բան չկար Քանդեմիրի նամակում: Թուրքական իշխանություններն այն ժամանակ և հիմա էլ պարբերաբար դատափետում են այն գիտնականներին, որոնք գրում են Հայոց ցեղասպանության մասին:
Լիֆթոնի հետաքրքրությունը, սակայն, շարժեց երկրորդ նամակը, որը թուրք դիվանագետը պատահաբար էր դրել ծրարում: Դա Մերձավոր Արևելքի գծով պատմաբան Հիթ Լոուրիի` Քանդեմիրին ուղղված զեկուցագիրն էր` կետ առ կետ շարադրված հուշաթերթիկ, թե ինչպես պետք է «գրոհել» Լիֆթոնի գիրքը, որը Լոուրին անվանում էր «մեր խնդիրը»:
Այդ ժամանակ Լոուրին թուրքագիտության ինստիտուտի հիմնադիր տնօրենն էր: Նա այդ պաշտոնից հրաժարվեց 1996-ին, երբ 20 թեկնածուների միջից ընտրվեց Փրինսթոնի համալսարանի Աթաթուրքի անվան թուրքագիտության ամբիոնի վարիչ (նոր պաշտոն, որը Թուրքիայի կառավարության տրամադրած $750000 գրանտով ստեղծվել էր Մերձավորարևելյան ուսումնասիրությունների (Near Eastern Studies) ֆակուլտետում):
Փրինսթոնի դասախոսական կազմին միանալուց առաջ Լոուրին երբեք դասախոսի մշտական աշխատանք չէր ունեցել և որևէ խոշոր հրատարակչատան միջոցով ոչ մի գիտական աշխատություն չէր հրապարակել: Դրա և, ինչպես 1995 թ. «Բոստոն Գլոուբ»-ն է բնութագրել` «թուրքական կառավարության երկարամյա լոբբիստ»-ի նրա աշխատանքի պատճառով նրա նշանակումը փոթորկալից վիճաբանության պատճառ դարձավ: «Փրինսթոնի շրջանավարտները` հանուն վստահության» կոչվող բողոքի խումբը Լոուրիի նշանակումը դատապարտող հայտարարություն հրապարակեց, որը ստորագրել էին ավելի քան 80 առաջատար գիտնականներ ու գրողներ, այդ թվում` Կուրտ Վոնեգութը, Արթուր Միլլերը, Քոռնել Վեսթը, Ջոյս Քառոլ Օութսը, և բազմաթիվ այլ պատմաբաններ ու ցեղասպանագետներ:
Քոլգեյթի համալսարանի բարոյագիտության և աշխարհի հասարակությունների ուսումնասիրության կենտրոնի տնօրեն, «Այրվող Տիգրիսը. Հայոց ցեղասպանությունը և Ամերիկայի արձագանքը» գրքի հեղինակ Պիտեր Բալաքյանը Լոուրիին անվանել է «օտար կառավարության քարոզիչ»:
2005-ին ելույթ ունենալով Հայոց ցեղասպանության 90-ամյակին նվիրված Փրինսթոնի գիտաժողովում` Բալաքյանը հռետորական հարց հնչեցրեց. «Կցանկանա՞ր, արդյոք, համալսարանը, որ նեոնացիստական խմբի հետ աշխատող մեկն իր ֆակուլտետում զբաղվեր ողջակիզումը կոծկելով»:
Թուրքիայի փոխհարաբերությունները Հայոց ցեղասպանության մերժումն առաջ մղող ամերիկացի գիտնականների հետ նման են նավթարդյունաբերության և գլոբալ տաքացման իսկությունը հերքող մարգինալ կլիմայագետների միջև հարաբերություններին: Պատճառահետևանքային կապը հստակ չէ: Անհնար է վստահաբար ասել` նրանք այդպիսի հայտարարություններ են անում, որպեսզի վճարվե՞ն, թե՞ վճարվում են, քանի որ նման հայտարարություններ են անում: Շատերն էլ, ովքեր թուրքագիտության ինստիտուտից գումարներ են ստանում, ոչինչ կամ գրեթե ոչինչ չեն անում` պաշտպանելու կառավարության վարկածը, թե ինչ է տեղի ունեցել իրենց հայ փոքրամասնության հետ:
Անշուշտ, նրանց մի մասը, այդ թվում` Լուիսվիլի համալսարանի պատմության պրոֆեսոր Ջասթին ՄքՔարթին, աշխատում է այդ ուղղությամբ: ՄքՔարթին պնդում է, թե «այս մտացածին թուրքական ծրագրին» (ինչպես ինքն է որակում) վերագրվող զոհերի թիվը կոպտորեն չափազանցված է, և այդ զոհերը հետևանք են արդարացված ինքնապաշտպանական գործողությունների, որ հրահրել են դավաճան հայերը` պատերազմի ընթացքում Թուրքիայի դեմ վերջինիս թշնամիների հետ դավադրություն ծրագրելով:
ՄքՔարթին նաև ընդգծում է, որ, այսպես կոչված, Հայոց ցեղասպանությունից առաջ առնվազն մեկ դեպքում հայերն են կոտորել թուրքերին: Այլ խոսքով` նրանք են եղել դրդողները: «Ե՛վ պատմական, և՛ բարոյական տեսանկյունից շատ կարևոր է, թե ով է սկսել բախումները»,- հայտարարել է ՄքՔարթին 2005 թ.` ելույթ ունենալով Թուրքիայի Մեծ ազգային ժողովում: «Ավելի քան 100 տարի տևած պատերազմական գործողություններում հայերը և թուրքերը կոտորել են իրար: Պետք է հասկանալ, թե ով է սկսել սպանությունները, որովհետև ագրեսորը հազվադեպ է արդարացվում, մինչդեռ ինքնապաշտպանությունը միշտ է արդարացվում»:
Այնուհետև շարունակելով` նա ասել է. «Եթե նրանք, ովքեր ինքնապաշտպանվում են` անցնելով պաշտպանության սահմանը և վրեժի են ձգտում, ինչպես սովորաբար տեղի է ունենում պատերազմներում, ապա նրանք պետք է բացահայտվեն ու քննադատվեն: Բայց ամենից շատ պետք է մեղադրել նրանց, ովքեր սկսել են պատերազմը, նրանց, ովքեր իրականացրել են առաջին չարագործությունները, և նրանց, ովքեր արյունահեղության պատճառ են դարձել: Հայ ազգայնականները, հայ հեղափոխականներն են սկսել բախումները: Մեղքը նրանց վրա է»:
ԹՈՒՐՔԱԿԱՆ ՏԵՍԱԿԵՏԻ ՊԱՐՏԱԴՐԱՆՔ
Ֆրանսիայում և Շվեյցարիայում Հայոց ցեղասպանությունը հերքելը հանցանք է: Թուրքիայում հանցանք է այն հաստատելը:
2005 թ. ուժի մեջ մտած Թուրքիայի քրեական օրենսգրքի 301 հոդվածով անօրինական է համարվում Թուրքիայի որևէ քաղաքացու կամ բնակչի կողմից Հայոց ցեղասպանության հաստատումը: Այս օրենքով` «թրքությունը վիրավորելու» մեղադրանքով բազմաթիվ լրագրողներ ու գիտնականներ են դատապարտվել` սկսած Նոբելյան մրցանակակիր Օրհան Փամուքից, որը մեղադրվեց հետևյալ հայտարարության համար. «Մեկ միլիոն հայ է սպանվել այս հողերում»: Թուրքահայ թերթի խմբագիր Հրանտ Դինքի դեմ երեք անգամ մեղադրանք է հարուցվել Հայոց ցեղասպանությունը մերժելու Թուրքիայի կառավարության երկարատև քաղաքականությունը քննադատելու համար:
Մինչ օրենքն անկարող էր լռեցնել Դինքին, դա արեցին փամփուշտները: Անցած տարվա հունվարին նա սպանվեց Ստամբուլի կենտրոնում գտնվող իր գրասենյակի մոտ, թուրք ծայրահեղ ազգայնականի արձակած կրակոցից: Հետագայում հրապարակված տեսագրությունում և լուսանկարներում երևում էր, թե մարդասպանն ինչպես է ցնծում Թուրքիայի դրոշի առջև, կողքին ոստիկաններ` լայն ժպիտը դեմքներին:
Դինքի ընկերն ու գաղափարական դաշնակիցը, թուրք ականավոր պատմաբան, սոցիոլոգ, Մինեսոտայի համալսարանի Ողջակիզման և ցեղասպանության ուսումնասիրությունների կենտրոնի պրոֆեսոր Թաներ Աքչամը, չնայած իր կյանքին սպառնացող լուրջ վտանգին, մասնակցեց Թուրքիայում Դինքի հուղարկավորությանը: Աքչամը, որը Հայոց ցեղասպանության հարցերով համաշխարհային առաջատար հեղինակություն է, թուրք ծայրահեղ ազգայնականների սպառնալից նշանառության տակ էր հայտնվել 2006 թ. նոյեմբերին իր` «Ամոթալի արարք. Հայոց ցեղասպանությունը և թուրքական պատասխանատվության հարցը» վերնագրով գրքի հրապարակումից հետո: Գիրքը փաստացի պատմություն է, որը գլխավորապես հիմնված է Թուրքիայի կառավարական արխիվներից հանված պաշտոնական փաստաթղթերի վրա:
«Աշխարհի խաղաղության և ճշմարտության համար ավելի լավ կլիներ, եթե քեզ նման կեղտաջրի մանրէները վերացվեին երկրագնդի երեսից,- գրված էր Աքչամին ուղղված տասնյակ անանուն նամակներից մեկում, որոնք նա շարունակում է ստանալ Մինեսոտայում:
-Աղոթիր, որ սատանան քեզ տանի շուտով, քանի որ հակառակ դեպքում երկրի վրա քո կյանքը դժոխքի կվերածվի… Ո՞վ եմ ես: Շուտով կիմանաս, Թաներ, շուտով կիմանաս»:
Իրականում թուրք ծայրահեղ ազգայնականները թիրախ են դարձրել բազմաթիվ այլ մարդկանց, ովքեր, Աքչամի նման, հաստատում են ցեղասպանությունը: Նրանց կայքէջերից մի քանիսում զետեղված են այդ գիտնականների տան հասցեները, հեռախոսահամարներն ու լուսանկարները:
Ցեղասպանությունը մերժողները հաճախ ընդհատում են Աքչամի դասախոսությունները: 2006 թ. նոյեմբերին մի խումբ ծայրահեղ ազգայնականներ հարձակվեցին նրա վրա` Նյու Յորքի Սիթի համալսարանում իր գրքի շնորհանդեսի ժամանակ:
«Հայոց ցեղասպանության մերժումը զարգացել է տասնամյակների ընթացքում` վերածվելով բարդ ու ազդեցիկ մեքենայի, որ կարող է մրցակցել նացիստական Գերմանիայի քարոզչության նախարարության հետ,- ասում է Աքչամը:- Այս մեքենան գործում է` հիմնվելով ակադեմիական անազնվության, կեղծ տեղեկատվության, քաղաքական ճնշումների, ահաբեկումների ու սպառնալիքների վրա, որոնք բոլորն էլ, ուղղակիորեն կամ անուղղակիորեն, ֆինանսավորվում և աջակցություն են ստանում թուրքական պետությունից: Սա հսկայական արդյունաբերություն է դարձել»:
(շարունակելի)
«Արարատ» ռազմավարագիտական կենտրոն
Արտասահմանյան մամուլի տեսություն էջից
http://artmamul.ararat-center.org

Մեկնաբանություններ